Quả Gấc một loại thực phẩm thường được dùng để nấu xôi, nhưng ít ai loại quả này là một vị thuốc Đông y với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Sau đây các lương y tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM sẽ giới thiệu sơ lược về công dụng của loại quả đặc biệt này.
Nội dung trong bài viết
Tác dụng bất ngờ của quả Gấc với sức khỏe con người
Thông tin sơ lược về quả Gấc
Gấc có tên khoa học là Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng. Còn được gọi với tên gọi khác Mộc miết, mác khẩu (Tày) và má khẩu. Cây gấc là loại cây mọc leo, gốc sống nhiều năm, được trồng ở nhiều vùng của nước ta. Hoa đực hoa cái mọc riêng biệt, cánh hoa màu vàng nhạt. Quả gấc hình bầu dục, to, vỏ có nhiều gai nhọn, ruột màu đỏ, trong quả có nhiều hạt cứng. Quả gấc dùng để ăn và làm thuốc chữa bệnh. Cơm gấc chứa chất dàu màu đỏ của lycopene, với thành phần chủ yếu là beta-carotene hay còn gọi là tiền sinh tố A (khi vào cơ thể sẽ chuyển thành vitamin A). Gấc phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Á và châu Mỹ, Ở nước ta gấc được trồng từ lâu đời ở đồng bằng, trung du và miền núi. Là loại cây ưa sáng và ưa ẩm, sinh trưởng và phát triển nhanh trong điều kiện được chăm sóc tốt và có đủ giá thể leo.
Gấc có lá mọc so le, chia 3 – 5 thùy sâu, mép nguyên hoặc khía răng thưa, mặt trên lúc đầu có lông sau nhẵn, màu lục sẫm, mặt dưới nhạt , gốc lá có 2 tuyến nhỏ, tua cuốn đơn. Hoa đơn tính cùng gốc, màu trắng hoặc ngà vàng , hoa đực có lá bắc to bắc nhỏ, bầu xù xì. Quả hình trứng hoặc bầu dục, có cuống to, mặt ngoài có gai nhọn, màu đỏ khi chín, hạt dẹt có vỏ cứng, mép có răng thưa tù, màu đen bóng. Gấc thường ra hoa và quả vào tháng 7 – 12. Có gấc tẻ gọi là gấc giun và gấc nếp là gấc gạch.
Thành phần hóa học có trong Gấc
Theo tìm hiểu của các giảng viên Cao đẳng Dược tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM trong Gấc có chứa một số thành phần hóa học như rễ gấc chứa saponin triterpenoid: momordin; hợp chất diterpen: columbin. Màng gấc chứa nhiều P-caroten (tiền vitamin A), vitamin E, lycopen, linoleic, các acid oleic, palmitic, stearic. Nhân hạt chứa protein, lipid, tanin, đường, một số enzym. Dầu hạt có nhiều acid béo như trong màng đỏ, momordic saponin, acid momordic.
Một vài bài thuốc chữa bệnh từ quả Gấc
Quả gấc áp dụng vào nhiều bài thuốc chữa bệnh hữu hiệu
- Trị sưng chân, phong thấp: Dây gấc (phần gần gốc), tỳ giải, mộc thông, đơn gối hạc (mỗi thứ 15 g), thái nhỏ, sắc với 400 ml nước còn 100 ml, một ngày uống 2 lần. Kết hợp dùng ngoài, lấy dược liệu ngâm rượu rồi xoa bóp.
- Trị sốt rét có háng: Nhân hạt gấc sấy khô ép bỏ dầu (30g), vảy tê tê rang phồng (30 g). Tất cả tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống 6 g – 12g, chia làm 2 lần, với ít rượu hâm nóng.
- Trị gãy xương: Lá gấc (50 g), tầm gửi cây gioi hoặc cây sung (50 g), củ nâu (80 g), gạch non (1 dúm). Các dược liệu thái nhỏ, gạch đập vụn, rây mịn. Trộn đều, đắp băng. Mỗi miếng đắp 3 ngày,dùng liên tục đến lúc khỏi.
- Trị trĩ ngoại: Hạt gấc và Lá vông nem mỗi vị 50g; Hạt gấc bỏ vỏ đen, lá vông nem rửa sạch thái nhỏ. Cả hai thứ giã nhỏ, cho vào vải mỏng gói lại đặt vào hậu môn, ngày thay thuốc một lần. cần làm liền 9 ngày.
- Trị quai bị: Hạt gấc 2 hạt cùng với Nhựa cây đại 20g; Hạt gấc bỏ vỏ cứng, giã nhỏ cho vào nhựa cây hoa đại trộn đều, đắp lên chỗ đau. cần đắp liền 3-5 ngày.
- Trị mụn nhọt: Hạt gấc và Vỏ cây đại tươi mỗi loại 30g; Hạt gấc bỏ vỏ đen, cùng vỏ đại giã nhỏ trải vải mỏng buộc vào chỗ đau, ngày thay thuốc một lần. cần làm liền 5 ngày.
- Công dụng sáng mắt: Quả gấc 1.000g, Gạo nếp 500 g, Đường cát vàng 300g; Quả gấc rửa sạch, đem đồ chín, bỏ vỏ, bỏ hạt, phần còn lại xay nhỏ; cho đường cát vàng vào quấy đều, đun nhỏ lửa, đảo đều tay để chất lỏng của gấc chuyển dần đến cao đặc. Gạo nếp rang vàng tán nhỏ mịn, khi cao gấc đã đặc, cho bột gạo nếp vào luyện viên bằng đầu ngón tay cái, phơi khô đem dùng. Người bệnh ngày uống 3 lần, mỗi lần 6 viên thuốc với nước sôi để nguội, sau khi ăn. Trẻ dưới 1 tuổi uống bằng 1/3 người lớn.
- Trị bệnh sốt rét: Nhân hạt gấc 100g, Vẩy tê tê 100g; Vẩy tê tê nướng phồng cùng hạt gấc tán bột mịn. Người bệnh ngày uống 2 lần, mỗi lần 8 g trước bữa ăn với nước có pha 20% rượu trắng.
-
Chữa chứng sưng vú: Hạt gấc 15g cùng với Rượu trắng 15ml; Hạt gấc bỏ vỏ cứng giã nhỏ, cho vào rượu trộn đều, đắp vào chỗ đau. Ngày thay thuốc một lần. cần dùng liền từ 3-5 ngày.
